Ganesha beeld op troon

Ganesha – De god met het olifantenhoofd

Ganesha (ook wel Ganesh of Ganapati Tantra genoemd) is een van de meest geliefde goden binnen het hindoeïstische pantheon. Hij is gemakkelijk te herkennen aan zijn olifantenhoofd en dikke buik, en staat bekend als de god van wijsheid, kennis en voorspoed. Ganesha verwijdert hindernissen en is de beschermheilige van reizigers, schrijvers en zij die een nieuw begin maken.

Voor veel hindoes begint elk nieuw avontuur — of het nu een verhuizing, een nieuwe baan of een spirituele reis betreft — met een gebed tot Ganesha. Hij symboliseert een goede start en wordt daarom vaak geëerd aan het begin van rituelen of belangrijke gebeurtenissen.

Zoon van Shiva en Parvati

Ganesha is de zoon van Shiva en Parvati. Zijn voertuig, ook wel vahana genoemd, is een muis of rat met de naam Mashika — een opvallend klein dier in verhouding tot zijn krachtige ruiter. Dit symboliseert dat zelfs het kleinste schepsel een belangrijke rol kan spelen.

De oorsprong van Ganesha’s olifantenhoofd is terug te voeren op een dramatisch mythologisch verhaal. Toen Ganesha nog jong was, hield hij ervan om zich terug te trekken en alleen te zijn. Zijn vader Shiva was lange tijd afwezig wegens oorlog. Toen hij na jaren terugkeerde en het verblijf van zijn vrouw Parvati betrad, werd hij tegengehouden door Ganesha — die hem niet herkende, en omgekeerd.

In zijn woede onthoofdde Shiva de jongen, zich niet realiserend dat het zijn eigen zoon was. Toen hij besefte wat hij had gedaan, beval hij zijn dienaren het hoofd te brengen van het eerste levende wezen dat ze tegenkwamen. Dat bleek een olifant te zijn. Shiva plaatste de olifantenkop op het levenloze lichaam van zijn zoon, die daarop weer tot leven kwam — en zo werd Ganesha de geliefde god met het olifantenhoofd.

Symboliek en voorstelling

Ganesha wordt vaak afgebeeld met een roze of oranje huid, een brede blote buik, en een kleine rat aan zijn voeten. Op zijn voorhoofd draagt hij soms het symbool “ॐ” (Aum), de heilige klank waaruit volgens de hindoeïstische filosofie het universum is ontstaan.

Er bestaan talloze voorstellingen van Ganesha, elk met andere attributen of houdingen, maar altijd straalt hij een gevoel van kracht, rust en vrolijkheid uit. Hij is ook degene die volgens de overlevering de Mahabharata heeft opgeschreven, het grote epos van het hindoeïsme.

In India zie je vaak beelden van Ganesha bij splitsingen van wegen. Daar helpt hij reizigers om de juiste richting te kiezen — zowel letterlijk als figuurlijk. Ganesha staat symbool voor begin en beweging: hij is de eerste impuls, het startsein van iets nieuws.